روش‌های تشخیصی - سرطان تیروئید

روش های تشخیصی

روشهای تشخیص زودهنگام سرطان تیروئید

بسیاری از موارد سرطان تیروئید را میتوان در مراحل اولیه تشخیص داد. در واقع امروزه اکثر سرطانهای تیروئید خیلی زودتر از گذشته تشخیص داده شده و میتوان آنها را با موفقیت درمان کرد.

اغلب سرطان‌های اولیه تیروئید زمانی که بیماران به دلیل احساس توده و یا گره در گردن خود به پزشک مراجعه می‌کنند، پیدا می‌شوند. اگر علائمی مانند توده یا تورم در گردن خود دارید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
سایر سرطانهای تیروئید توسط متخصصان مراقبتهای بهداشتی در طی معاینات معمول کشف میشوند.
سرطانهای اولیه تیروئید گاهی اوقات زمانی که افراد آزمایشهای تصویربرداری مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن برای سایر مشکلات سلامتی انجام میدهند، یافت میشود.

آزمایش خون یا سونوگرافی تیروئید اغلب می‌تواند تغییراتی را در تیروئید پیدا کند، اما این آزمایش‌ها برای غربالگری سرطان تیروئید توصیه نمی‌شوند. البته اگر فرد در معرض خطر بیشتر ابتلا به این بیماری قرار داشته باشد (برای مثال داشتن سابقه خانوادگی) ممکن است از این آزمایشات استفاده شود. هیچ آزمایش غربالگری توصیهشدهای برای تشخیص زودهنگام سرطان تیروئید در “افراد در معرض خطر متوسط” وجود ندارد.

افراد با سابقه خانوادگی سرطان مدولاری تیروئید (MTC)، با یا بدون نئوپلازی غدد درون ریز متعدد نوع 2 (MEN2)، ممکن است در معرض “خطر بسیار بالایی” برای ابتلا به این سرطان باشند. اکثر پزشکان آزمایش ژنتیکی را برای این افراد در سنین جوانی توصیه میکنند تا از وجود تغییرات ژنی مرتبط با MTC مطلع شوند. برای کسانی که ممکن است در معرض خطر باشند اما آزمایش ژنتیکی انجام نمیدهند، آزمایش خون و سونوگرافی تیروئید میتواند کمککننده باشد.

راههای تشخیص سرطان تیروئید

آزمایشهای زیادی برای تشخیص سرطان تیروئید استفاده میشود. تمام تستهایی که در اینجا توضیح داده شده است برای یک فرد استفاده نمیشود. پزشک معالج برای انتخاب روش تشخیصی میتواند موارد زیر را در نظر بگیرد:

نوع سرطان مشکوک
علائم و نشانهها
سن و سلامت عمومی فرد
نتایج آزمایشات پزشکی قبلی

آزمایشات زیر ممکن است برای تشخیص سرطان تیروئید استفاده شوند:

انجام معاینه توسط خود فرد

گاهی اوقات معاینه گردن میتواند به شما کمک کند تا تودهها یا بزرگیهایی را پیدا کنید که ممکن است به بیماریهای تیروئید، از جمله ندولها، گواتر و سرطان تیروئید اشاره کنند. برای این کار میتوانید آزمایشاتی را در خانه انجام دهید و در صورت مشاهده موردی غیرعادی به پزشک مراجعه کنید.

برای تشخیص زودهنگام ناهنجاری تیروئید یا تودههایی که ممکن است نشان دهنده سرطان بالقوه تیروئید باشد، مراحل زیر را دنبال کنید:

جلوی آینه بایستید.
یک جرعه آب بنوشید و در دهان نگه دارید.
گردن خود را به عقب بکشید و آب را قورت دهید.
به دنبال بزرگ شدن گردن خود در زیر سیب آدم، بالای استخوان ترقوه خود باشید.
منطقه را برای تایید بزرگ شدن یا برآمدگی لمس کنید.

در صورت مشاهده هرگونه برآمدگی یا بزرگی، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید.

لازم به ذکر است که این خودآزمایی جایگزین معاینه یک متخصص پزشکی نمیشود. برای تشخیص یا رد سرطان تیروئید، معاینه کامل توسط یک ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی مورد نیاز است.

معاینه جسمی توسط پزشک

در این معاینات پزشک گردن، غده تیروئید، گلو و غدد لنفاوی (اندام‌های کوچک لوبیایی شکلی که به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند) را در گردن لمس کرده و به دنبال رشد غیرعادی یا تورم در آن میگردد. اگر جراحی توصیه شده باشد، ممکن است حنجره نیز با یک لارنگوسکوپ که یک لوله نازک و قابل انعطاف با نور است، بررسی شود.

آزمایشات خون

انواع مختلفی از آزمایش خون وجود دارد که ممکن است در حین تشخیص و برای نظارت بر بیمار در طول درمان و پس از درمان انجام شوند. یکی از این آزمایشات، آزمایش نشانگرهای تومور میباشد؛ نشانگرهای تومور فاکتورهایی هستند که در خون، ادرار یا بافتهای بدن برخی از افراد مبتلا به سرطان، در سطوح بالاتر از حد طبیعی یافت میشوند. آزمایش خون میتواند شامل موارد زیر باشد:

سطح هورمون تیروئید: هورمونهای تیروئید متابولیسم فرد را تنظیم میکنند. پزشک از این آزمایش برای پی بردن به سطوح فعلی هورمونهای تیروئید تری یدوتیرونین[1] (T3) و تیروکسین[2] (T4) در بدن استفاده میکند.
هورمون محرک تیروئید (TSH): این آزمایش خون سطح TSH، هورمونی که توسط غده هیپوفیز در نزدیکی مغز تولید میشود را اندازهگیری میکند. اگر بدن به هورمون تیروئید نیاز داشته باشد، غده هیپوفیز، TSH ترشح میکند تا تولید این هورمون را تحریک کند.
Tg و TgAb: تیروگلوبولین[3] (Tg) پروتئینی است که به طور طبیعی توسط تیروئید و همچنین سرطان تمایزیافته تیروئید ساخته میشود. پس از درمان سرطان، بایستی سطح تیروگلوبولین خون بسیار کم باشد، زیرا همه سلولهای تیروئید حذف شده است. اگر سطح این پروتئین بعد از جراحی و یا درمان با ید رادیواکتیو افزایش یابد، میتواند نشانه بدتر شدن سرطان باشد. اندازهگیری سطح Tg بدن قبل، در طول و یا بعد از درمان انجام میشود. همچنین آزمایشی برای آنتی‌بادی‌های تیروگلوبولین (TgAb)، پروتئین‌هایی که بدن برای حمله به تیروگلوبولین تولید می‌کند نیز وجود دارد.
آزمایشهای مختص سرطان مدولاری: اگر پزشک حدس بزند که فرد به سرطان مدولاری تیروئید (MTC) مبتلا شده است، ممکن است آزمایشهای نشانگر تومور را برای بررسی سطوح بالای کلسیتونین و آنتی ژن کارسینومبریونیک[4] (CEA) تجویز کند. همچنین، پزشک باید آزمایش خون را برای بررسی وجود پروتوآنکوژنهای RET توصیه کند، به ویژه اگر سابقه خانوادگی MTC وجود داشته باشد.

سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از اندامهای داخلی استفاده میکند. در این آزمایش یک عصا یا پروب اولتراسوند روی پوست ناحیه گردن هدایت شده و امواج صوتی با فرکانس بالا الگویی از پژواک ایجاد میکنند و اندازه غده تیروئید و اطلاعات خاصی را در مورد هر گره به پزشک نشان میدهد. سونوگرافی میتواند به پزشک نشان دهد که آیا توده مدنظر یک گره جامد است یا یک کیسه پر از مایع به نام کیست.

بیوپسی

برداشتن مقدار کمی از بافت برای بررسی زیر میکروسکوپ بیوپسی نام دارد. آزمایش‌های دیگر قادرند تنها وجود و یا عدم وجود سرطان را تشخیص دهند و فقط بیوپسی است که می‌تواند تشخیصی قطعی دهد. در واقع تشخیص سرطانی یا خوشخیم بودن گره از طریق بیوپسی انجام میگیرد. در طی این روش، پزشک سلول‌هایی را از ندول خارج می‌کند که سپس توسط سیتوپاتولوژیست بررسی می‌شوند. سیتوپاتولوژیست پزشکی است که در تجزیه و تحلیل سلولها و بافتها برای تشخیص بیماری تخصص دارد. این آزمایش اغلب با کمک سونوگرافی انجام میشود.

بیوپسی برای گرههای تیروئید به یکی از روشهای زیر انجام میشود:

آسپیراسیون با سوزن ظریف: این روش که معمولا در مطب یا کلینیک پزشک انجام میشود، گامی مهم برای تشخیص خوشخیم یا سرطانی بودن ندول تیروئید است. ممکن است یک بی‌حسکننده موضعی به پوست تزریق شود تا ناحیه قبل از بیوپسی بی‌حس شود. پزشک یک سوزن نازک را وارد ندول کرده و سلول و مقداری مایع را خارج میکند. این روش ممکن است 2 یا 3 بار تکرار شود تا از نواحی مختلف ندول نمونهبرداری شود. گزارشی از نتایج این آزمایش توسط سیتوپاتولوژیست ارائه میشود. نتیجه مثبت به این معنی که سلولهای سرطانی وجود دارند و نتیجه منفی نشان میدهد که هیچ سلول سرطانی وجود ندارد. نتیجه این آزمایش همچنین میتواند نامشخص باشد، به این معنی که مشخص نیست سرطان وجود دارد یا خیر.
بیوپسی جراحی: اگر نتایج بیوپسی آسپیراسیون سوزنی واضح نباشد، پزشک ممکن است نوعی بیوپسی را پیشنهاد کند که در آن ندول و احتمالا لوب آسیب دیده تیروئید با استفاده از جراحی برداشته میشوند. معمولا برداشتن ندول به تنهایی توصیه نمیشود، زیرا پتانسیل حذف ناقص تومور سرطانی بالقوه بدون حاشیه کافی، که ناحیهای از بافت اطراف ندول است، توصیه نمیشود. این روش معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام میگیرد. همچنین ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود داشته باشد.

آزمایش مولکولی نمونه ندول

پزشک ممکن است آزمایش‌هایی بر روی نمونه تومور برای شناسایی ژن‌ها، پروتئین‌ها و سایر عوامل منحصر به فرد تومور را توصیه کند. تجزیه و تحلیل ژنتیکی ندول تیروئید میتواند به شما امکان دهد تا خطر سرطانی بودن ندول تیروئید را درک کنید. سایر تجزیه و تحلیلهای ژنتیکی، پروتئینی و مولکولی سرطانهای تیروئید میتوانند به تعیین گزینههای درمانی، از جمله انواع درمانهای هدفمند نیز کمک کنند.

اسکن رادیونوکلئید[5]

این آزمایش ممکن است اسکن کل بدن نیز نامیده شود. این اسکن یا با استفاده از مقدار بسیار کم و بی ضرر ید رادیواکتیو I-123 یا I-131، که ردیاب نامیده میشود، انجام میگردد. این کار اغلب برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ندول تیروئید انجام میگیرد. در این آزمایش، ردیاب که توسط بیمار بلعیده میشود، جذب سلولهای تیروئید میشود. این باعث میشود که سلولهای تیروئید روی تصویر اسکن ظاهر شده و به پزشک اجازه میدهد تا تفاوت بین آن سلولها و سایر ساختارهای بدن را ببیند.

اشعه ایکس

اشعه ایکس راهی برای ایجاد تصویری از ساختارهای داخل بدن با استفاده از مقدار کمی تابش است. برای مثال، رادیوگرافی قفسه سینه میتواند به پزشکان کمک کند تا تشخیص دهند که آیا سرطان به ریهها گسترش یافته است یا خیر.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT scan)[6]

سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس تصویری سه بعدی از داخل بدن، از زوایای مختلف، ایجاد میکند. این تصاویر توسط کامپیوتر در یک نمای مقطعی با جزئیات ترکیب شده و هرگونه ناهنجاری یا تومور را نشان میدهد. برای اندازهگیری تومور میتوان از سی تی اسکن استفاده کرد. گاهی اوقات قبل از اسکن یک رنگ مخصوص به نام ماده کنتراست به فرد داده میشود تا جزئیات بهتری بر روی تصویر ارائه گردد. این رنگ را میتوان در رگ بیمار تزریق کرد یا به صورت قرص استفاده نمود.

سی تی اسکن اغلب در افراد مبتلا به سرطان تیروئید برای بررسی قسمتهایی از گردن که با سونوگرافی قابل مشاهده نیستند استفاده میشود. همچنین، سی تی اسکن از قفسه سینه ممکن است برای بررسی گسترش سرطان تیروئید در بدن لازم باشد. برای بررسی گسترش سرطان به کبد و یا سایر نقاط از سی تی اسکن شکم استفاده میشود. بیماران مبتلا به نوع ارثی MTC ممکن است در معرض خطر ابتلا به انواع دیگر تومورهای غدد درون ریز در شکم باشند. برای این بیماران احتمالا سی تی اسکن شکم نیز توصیه شود.

توموگرافی گسیل پوزیترون[7] (PET) یا اسکن PET-CT

اسکن PET راهی برای ایجاد تصاویری از اندامها و بافتهای داخل بدن است. PET معمولا با سی تی اسکن ترکیب شده و PET-CT نام میگیرد اما اغلب پزشکان تنها به نام PET اشاره میکنند. مقدار کمی از یک ماده قندی رادیواکتیو به بدن بیمار تزریق شده و توسط سلولهایی که بیشترین انرژی را مصرف میکنند، جذب میشود. از آنجایی که سرطان تمایل به استفاده فعال از انرژی دارد، ماده رادیواکتیو بیشتری را جذب میکند. سپس یک اسکنر این ماده را شناسایی کرده و تصاویری از داخل بدن تولید کند. لازم به ذکر است که میزان تشعشات ماده رادیواکتیو استفاده شده در این روش بسیار کم بوده و ضرری ندارد.

[1] triiodothyronine

[2] thyroxine

[3] Thyroglobulin

[4] carcinoembryonic antigen

[5] Radionuclide scanning

[6] Computed tomography scan

[7] Positron emission tomography